भारताच्या केंद्रीय अन्वेषण ब्यूरोने (CBI) देशभरात सुमारे 60 ठिकाणी छापे टाकून ₹6,600 कोटींच्या GainBitcoin क्रिप्टोकरन्सी घोटाळ्याच्या तपासाला गती दिली आहे. ही कारवाई दिल्ली-एनसीआर, पुणे, नांदेड, कोल्हापूर, चंदीगढ, बेंगळुरु अशा विविध शहरांमध्ये एकाचवेळी पार पडली. छाप्यांच्या दरम्यान संशयित आरोपी, त्यांचे सहयोगी आणि गैरव्यवहारातून कमावलेल्या रकमेचे मनी लॉंडरिंग करणाऱ्या संस्थांच्या ठिकाणांची तपासणी करण्यात आली. या कारवाईत काही क्रिप्टो वॉलेट्स, इलेक्ट्रॉनिक डेटा आणि दस्तावेज जप्त करण्यात आले आहेत, ज्यातून घोटाळ्याचा अधिक तपशील व परदेशांतर्गत आर्थिक उलाढालींचा मागोवा घेण्याचा प्रयत्न सुरू आहे.
Table of Contents
CBI तपास आणि छापेमारीचे तपशील
CBI ने फेब्रुवारी 25-26, 2025 रोजी समन्वित देशव्यापी छापेमारी करून या प्रकरणाच्या चौकशीची दिशा निश्चित केली. ही छापेमारी अनेक राज्यांमध्ये एकाचवेळी करण्यात आली आणि विशेषत: प्रमुख आरोपी व त्यांचे संबंधीत सहयोगींशी जोडलेल्या ठिकाणांवर लक्ष केंद्रीत केले गेले. घोटाळ्याची व्याप्ती व्यापक असल्याने महाराष्ट्र, जम्मू-काश्मीर, पंजाब, दिल्ली, पश्चिम बंगाल, मध्य प्रदेश, कर्नाटक यांसारख्या अनेक राज्यांमध्ये आधीच गुन्हे दाखल झाले होते. सर्वोच्च न्यायालयाने डिसेंबर 2023 मध्ये या सर्व तक्रारी CBI कडे सुपूर्द करण्याचे निर्देश दिले, ज्यामुळे तपास केंद्रीकृत झाला. छाप्यांदरम्यान CBI अधिकाऱ्यांनी सुमारे ₹23.94 कोटी मूल्यमापनाचे क्रिप्टोकरन्सी मालमत्ता, अनेक हार्डवेअर वॉलेट्स, 121 कागदपत्रे, 34 लॅपटॉप/हार्डडिस्कस्‌ आणि 12 मोबाइल फोन जप्त केले. जप्त केलेल्या सर्व डिजिटल साधनांची आणि दस्तावेजांची सखोल तपासणी करून गैरव्यवहाराचे पूर्ण जाळे उघड करण्याचा प्रयत्न सुरू आहे
GainBitcoin घोटाळ्याची पार्श्वभूमी व रचना
GainBitcoin हा एक क्रिप्टो आधारीत Ponzi (पोंझी) प्रकारचा मल्टी-लेव्हल मार्केटिंग (MLM) घोटाळा होता, जो 2015 मध्ये अमित भारद्वाज (सध्या दिवंगत) आणि त्याचा भाऊ अजय भारद्वाज यांनी आपल्या एजंटांच्या नेटवर्कसह सुरू केला. या योजनेचे संचालन Variable Tech Pte Ltd नावाच्या कंपनीच्या आडून अनेक संकेतस्थळांमार्फत केले जात होते. गुंतवणूकदारांना दरमहा 10% परतावा तोही थेट बिटकॉइनमधून, आणि सलग 18 महिन्यांसाठी मिळेल असे स्वप्न दाखवण्यात आले होते. नवीन सहभागी तयार करणाऱ्या बहुस्तरीय संदर्भ योजना (रेफरल कमिशन) यात होती, ज्यामुळे लोकांनी इतरांना जोडल्यास अधिक कमाईचा लुभाव दिला गेला – जे नेमके पारंपरिक पिरॅमिड (बहुस्तरीय) फसवणूक संरचनेचे वैशिष्ट्य आहे. प्रारंभी काही गुंतवणूकदारांना खरोखर बिटकॉइनमध्ये परतावा मिळाल्याने अनेक लोक आकर्षित झाले.
GainBitcoin द्वारे गुंतवणूकदारांकडून बिटकॉइन खरेदी करून तथाकथित “क्लाउड माइनिंग” करारांत पैसे टाकण्यास प्रवृत्त करण्यात आले होते. वास्तविकतेत, जुन्या गुंतवणूकदारांना पैसे देण्यासाठी नवीन गुंतवणूकदारांचे पैसे वापरणारी ही पोंझी योजनाच होती. 2017 मध्ये नवीन सदस्यांची भर घालणे आणि भांडवलाची आवक आटू लागल्यानंतर या योजनेची आर्थिक संरचना कोलमडू लागली. नुकसान भरून काढण्यासाठी कंपनीने एकतर्फी निर्णय घेत गुंतवणूकदारांना बिटकॉइनऐवजी आपल्या स्वतःच्या निर्मितीचे MCAP नावाचे क्रिप्टो टोकन देण्यास सुरुवात केली.
MCAP टोकनला बिटकॉइनच्या तुलनेत अत्यल्प मूल्य होते आणि त्यामुळे गुंतवणूकदारांची फसवणूक अधिकच वाढली. ज्यांना आधीपर्यंत बिटकॉइनमध्ये नफा मिळत होता, त्यांना अचानक कमी मूल्याच्या अशा अज्ञात टोकनचे मूल्य हातात पडले. या बदलामुळे असंख्य गुंतवणूकदार आपला मूळ पैसा आणि अपेक्षित नफा दोन्हीही गमावून बसले. पुढे उघड झाल्याप्रमाणे, ही संपूर्ण योजना कोसळल्यावर हजारो लोकांचे बिटकॉइन आणि रक्कम कंपनीकडे अडकून पडली आणि बहुतांश गुंतवणूकदारांना कोणताही परतावा मिळाला नाही.
आर्थिक परिणाम आणि प्रभावित गुंतवणूकदार
या घोटाळ्यामुळे एकूण सुमारे ₹6,600 कोटी रुपयांचा आर्थिक फटका बसल्याचे समोर आले आहे. ते सुमारे $800 दशलक्ष अमेरिकन डॉलरच्या समतुल्य आहे. भारतातील क्रिप्टोकरन्सी क्षेत्रातील हा आतापर्यंतच्या सर्वात मोठ्या घोटाळ्यांपैकी एक घोटाळा मानला जात आहे. प्राथमिक अंदाजानुसार देशभरात किमान 1 लाखाहून अधिक नागरिकांनी या योजनेत गुंतवणूक करून फसवणूक सोसली आहे.
काही अहवालानुसार या घोटाळ्यातून 3.85 लाखांहून अधिक बिटकॉइन विविध मार्गांनी गोळा करण्यात आले होते. बिटकॉइन आणि इतर क्रिप्टोकरन्सीच्या किंमती वाढल्यानुसार, हा आकडा त्या काळातील मूल्यापेक्षा अनेक पटींनी जास्त झाला असण्याची शक्यता आहे. गुंतवणूकदारांनी व्याजाच्या आमिषाला भुलून आपल्या बचतीचे बिटकॉइन या योजनेत टाकले, परंतु शेवटी कंपनीने त्यांना कमी किंमतीची निखळ बेकार मुद्रा (MCAP) देऊन गंडा घातला. परिणामी अनेक कुटुंबांचे आर्थिक भवितव्य धोक्यात आले आणि लोकांची कोट्यवधींची जीवनभराची बचत गमावली गेली. या घोटाळ्याचा फटका महाराष्ट्र, दिल्ली, पंजाबसह संपूर्ण देशभरातील गुंतवणूकदारांना बसला असून अनेकांनी न्यायासाठी दार ठोठावले आहे.
सरकार व तपास यंत्रणांची पुढील कारवाई
सर्वोच्च न्यायालयाच्या हस्तक्षेपानंतर CBI ने देशभरातील सर्व संबंधित गुन्हे एकत्र करून व्यापक तपास सुरू केला आहे. या तपासाअंतर्गत घोटाळ्याचे संपूर्ण स्वरूप उघड करणे, सर्व आरोपींची ओळख पटवणे, आणि गैरव्यवहारातून कमावलेल्या निधीचा मागोवा घेणे हे CBIचे उद्दिष्ट आहे – ज्यात भारताबाहेरील आंतरराष्ट्रीय व्यवहारांचाही समावेश आहे. तपास यंत्रणांनी अनेक क्रिप्टो एक्स्चेंजेसमधील डेटा, ईमेल्स आणि क्लाऊड स्टोरेजमधील पुरावे जप्त केले आहेत, ज्याद्वारे पैशांची हालचाल समजू शकते
मार्च 2022 मध्ये सर्वोच्च न्यायालयाने अजय भारद्वाज यांना त्याच्या दिवंगत भावाच्या क्रिप्टो वॉलेटची माहिती उघड करण्याचे आदेश दिले होते, ज्यामुळे लपवलेल्या निधीचा थांगपत्ता लावणे सोपे जाणार होते
या प्रकरणातील आर्थिक गैरव्यवहाराचा तपास Enforcement Directorate (ED) देखील करत आहे. CBIच्या तक्रारींच्या आधारे PMLA (प्रिव्हेन्शन ऑफ मनी लॉंडरिंग एक्ट) अंतर्गत EDने स्वतंत्र तपास सुरू केला असून आतापर्यंत भारतातील आणि परदेशातील मिळकती जप्त केल्या आहेत. दुबईतील सहा कार्यालयांसह अनेक संपत्ती ED ने या प्रकरणात गोठविल्या आहेत.ED च्या तपासात असा निष्कर्ष लागला आहे की या घोटाळ्यातून उकळलेला पैसा नऊ परदेशी कंपन्यांच्या माध्यमातून विदेशातील मालमत्ता खरेदीसाठी वळवण्यात आला. त्या व्यवहारांचा तपशील मिळवण्यासाठी परदेशी अधिकाऱ्यांशी समन्वय साधला जात आहे.
काही प्रमुख आरोपी अद्याप फरार असल्याची शक्यता असून त्यांचा शोध घेण्यासाठी इंटरपोलची मदत घेतली जाऊ शकते. सरकारी यंत्रणांनी क्रिप्टो क्षेत्रात अशी फसवणूक पुनःघडू नये म्हणून सतर्कता वाढवली आहे. भारत सरकारने क्रिप्टोकरन्सीसंबंधी कठोर नियमावली आणि करप्रणाली लागू केली असून अशा घोटाळ्यांवर प्रतिबंध घालण्यासाठी नियम मजबूत करण्याचे संकेत दिले आहेत. भविष्यात, दोषींवर कठोर कारवाई करून गुंतवणूकदारांचा विश्वास परत मिळवणे हे तपास यंत्रणांचे उद्दिष्ट राहील.
सावधगिरीच्या महत्त्वाच्या उपाययोजना
क्रिप्टोकरन्सी किंवा अन्य कोणत्याही गुंतवणुकीत प्रवेश करण्यापूर्वी खालील सावधगिरीचे उपाय वाचकांनी जरूर पाळावेत –
- अत्यल्प वेळेत जास्त परतावा देणाऱ्या योजनांपासून सावध राहा: अवास्तव आणि हमखास मोठा नफा देण्याचे आश्वासन असलेल्या स्कीम्स बहुतेक फसवणुकीचे असतात. कोणतीही गुंतवणूक जोखीमविरहित आणि उच्च परताव्याची असू शकत नाही, हे लक्षात ठेवा.
- कंपनीची पार्श्वभूमी आणि नोंदणी तपासा: गुंतवणूक करण्यापूर्वी संबंधित कंपनी/प्लॅटफॉर्म विश्वसनीय आहे का, ती सेबी किंवा इतर प्राधिकरणांकडे नोंदणीकृत आहे का, याची खात्री करा. कंपनीचे कार्यालय, संस्थापक आणि पूर्व इतिहास यांची माहिती मिळवा.
- बहुस्तरीय मार्केटिंग आणि रेफरल योजनेचा सुगावा: फक्त नवीन सदस्यांची भरती करूनच उत्पन्न वाढेल अशा योजना काटेकोरपणे तपासा. अशा पिरॅमिड योजना प्रारंभी काही जणांना फायदा देतील पण शेवटी बहुतांश लोकांना तोटा होतो.
- स्वतंत्र आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घ्या: गुंतवणुकीचे निर्णय घेण्यापूर्वी तज्ञांचा सल्ला आणि बाजूचे मत घ्या. विशेषतः क्रिप्टोकरन्सीसारख्या उच्च चढ-उतार असलेल्या क्षेत्रात जोखमी पूर्णपणे समजून घेतल्याशिवाय पैसे गुंतवू नका.
- फसवणूक लक्षात आल्यास त्वरित तक्रार करा: जर कोणती योजना फसवी वाटत असेल तर वेळ न घालवता नजिकच्या आर्थिक गुन्हे शाखेत, सायबर सेलमध्ये किंवा पोलिसांत तक्रार नोंदवा. लवकर कारवाई केल्यास पुढील नुकसान टाळता येईल आणि इतरही सावध होतील.
6,600 कोटी रुपयांचा GainBitcoin क्रिप्टो घोटाळा: CBI ची 60 ठिकाणी छापेमारी
सारांशतः, GainBitcoin सारख्या घोटाळ्यांमधून धडा घेऊन गुंतवणूकदारांनी जागरूकता वाढवणे आणि सतर्क राहणे गरजेचे आहे. सरकारी यंत्रणाही अशा फसव्या योजना रोखण्यासाठी कठोर पावले उचलत आहेत. क्रिप्टो क्षेत्रातील गुंतवणूक आकर्षक असली तरी जोखिममुक्त नाही, त्यामुळे सुजानपणे आणि माहितीपूर्ण निर्णय घेऊनच गुंतवणूक करावी. या प्रकरणाची चौकशी सुरू असून दोषींवर कठोर कारवाई होईल, तसेच भविष्यात अशा आर्थिक गैरव्यवहारांना आळा घालण्यासाठी हे प्रकरण एक इशारा ठरेल.
6,600 कोटी रुपयांचा GainBitcoin क्रिप्टो घोटाळा: CBI ची 60 ठिकाणी छापेमारी
सूचना: वरील माहिती व सूत्रे विश्वसनीय वृत्तसंस्था आणि अधिकृत अहवालांच्या आधारे संकलित करण्यात आलेली आहेत. गुंतवणूक करताना योग्य ती खबरदारी आणि अभ्यास कर आवश्यक आहे.
🚀 Bazaarbull ट्रेडिंग अकॅडमी सोबत ऑप्शन ट्रेडिंग शिकण्याची सुवर्णसंधी! 🚀
तुम्हाला ऑप्शन ट्रेडिंग शिकायचंय? लाईफ टाईम लर्निंग ग्रुपमध्ये प्रवेश मिळवायचा आहे? मग ही संधी गमावू नका!
🌟 फक्त 3 सोप्या स्टेप्समध्ये तुमचा ट्रेडिंग प्रवास सुरू करा! 🌟
✅ डिमॅट अकाउंट उघडा – आमच्या दिलेल्या लिंकवर क्लिक करून झिरोधा किंवा एंजेल वन वर अकाउंट ओपन करा.
✅ प्रीमियम लर्निंग ग्रुपमध्ये सामील व्हा – ऑप्शन ट्रेडिंग, स्विंग ट्रेडिंग, आणि बेसिक ते अॅडव्हान्स लेव्हल मार्गदर्शन मिळवा.
✅ तुमच्या आर्थिक भविष्यासाठी सुरुवात करा – फायनान्शिअल प्लॅनिंग, म्युच्युअल फंड गुंतवणूक, SIP आणि हेल्थ/लाईफ इन्शुरन्स बद्दल संपूर्ण मार्गदर्शन मिळवा.
💡 डिमॅट अकाउंट ओपन केल्यावर मिळणाऱ्या खास सुविधा:
🔹 लाईफ टाईम ऑप्शन लर्निंग ग्रुप ॲक्सेस
🔹 म्युच्युअल फंड गुंतवणूक, SIP, SWP सुरू करण्याचे मार्गदर्शन
🔹 हेल्थ, लाईफ आणि टर्म इन्शुरन्स सल्ला
🔹 पोर्टफोलिओ मॅनेजमेंट सर्व्हिस
🔹 स्विंग ट्रेडिंग आणि शेअर मार्केट ट्रेनिंग (बेसिक ते अॅडव्हान्स)
🔹 फायनान्शिअल प्लॅनिंग
📢 आजच तुमचा पहिला आर्थिक निर्णय घ्या आणि प्रगतीच्या दिशेने पाऊल टाका!
👇 आता लगेच डिमॅट अकाउंट उघडा आणि तुमच्या आर्थिक प्रवासाला सुरुवात करा! 👇
✔️ Zerodha: आता अकाउंट उघडा
✔️ Angel One: आता अकाउंट उघडा
📩 ताबडतोब लिंकवर क्लिक करा आणि आर्थिक यशाच्या दिशेने वाटचाल सुरू करा!
Rising Three Methods पॅटर्न: अपट्रेंडमधील ५ यशस्वी ट्रेडिंग टिप्स | बझारबुल
Dr.Santosh Suryawanshi Ph.D & SET in Economics
NISM & NCFM Certified
